Historia

Zakład Mechaniki i Technik Uzbrojenia powstał w roku 2005 z połączenia Zakładu Mechaniki oraz Zakładu Technik Uzbrojenia. Jego pierwszym kierownikiem był prof. Maciej Bossak. Kolejnymi kierownikami zakładu byli: prof. dr. Inż. Mieczysław Kaczorowski (2005 - 2008), dr hab. inż. Sławomir Lamowski, prof. PW (2008 – 2013), dr hab. inż. Janusz Ewertowski, prof. PW (2013-2016), dr hab. inż. Marek Radomski, prof. PW (2016-2019) i dr hab. inż. Marek Pawlikowski prof. PW (2019-2020). Obecnie funkcję tę pełni dr hab. inż. Mariusz Magier.

   Mówiąc o korzeniach Zakładu Mechaniki i Technik Uzbrojenia należy cofnąć się do końca XIX w. Już w okresie działalności Warszawskiego Instytutu Politechnicznego (pomijając lata 1901 – 1908) funkcjonowała w nim Katedra Mechaniki. Od 1915 roku, czyli od początku istnienia Politechniki Warszawskiej, działała w niej analogiczna Katedra, a od 1916 roku także oddzielna Katedra Wytrzymałości Materiałów. W tych czasach należy szukać początków tradycji Zakładu Mechaniki. W okresie początkowym, przy istnieniu jednej Katedry Mechaniki i jednej Katedry Wytrzymałości Materiałów na całej Politechnice, Mechaniką kierowali kolejno profesorowie Henryk Czopowski i Leon Karasiński, a Wytrzymałością Materiałów – prof. Zygmunt Straszewicz.

Począwszy od roku akademickiego 1925/26, na Wydziale Mechanicznym powstały dwie Katedry Mechaniki – I i II, będące bezpośrednio prekursorami obecnych struktur w tych dziedzinach. Katedrą Mechaniki I kierował prof. Michał Broszko, zajmujący się głównie Mechaniką Ogólną, natomiast Katedrę Mechaniki II (Wytrzymałość Materiałów), po śmierci w 1926 roku prof. Zygmunta Straszewicza, objął prof. Maksymilian Tytus Huber. Stan ten utrzymywał się z pewnymi zmianami, spowodowanymi wojną 1939 – 1945, do roku 1946, w którym nastąpiły zmiany organizacyjne, programowe i personalne.

W 1946 roku Katedrę Mechaniki na Wydziale Mechanicznym objął prof. Kazimierz Zarankiewicz, przekazując ją w 1947 roku prof. Kazimierzowi Wolskiemu, a Katedrę Mechaniki Technicznej (Wytrzymałość Materiałów) w tym samym roku (po prof. M. T. Huberze) objął prof. Zenobiusz Klębowski.

Kolejne zmiany organizacyjne i rozbudowa Politechniki Warszawskiej w latach 1951/52 spowodowały przeniesienie Katedry Mechaniki Technicznej, z jej kierownikiem prof. Z. Klębowskim, na Wydział Mechaniczny Technologiczny, pozostawiając przedmiot Mechaniki Ogólnej w gestii Katedry Mechaniki, prowadzonej przez prof. K. Wolskiego, na Wydziale Mechanicznym Konstrukcyjnym.

W 1960 roku, po przejściu prof. Z. Klębowskiego na emeryturę, kierownictwo Katedry przejął dr inż. Jerzy Rżysko, a wykład z Mechaniki Ogólnej na Wydziale Mechanicznym Technologicznym prowadził, oddelegowany z Katedry prof. K. Wolskiego, zastępca profesora Eugeniusz Antoniuk.

W latach 1960 – 1962 ówczesny adiunkt dr inż. Andrzej P. Wilczyński utworzył przy Katedrze Laboratorium Wytrzymałości Materiałów oraz odpowiednie zaplecze warsztatowe, co pozwoliło do dotychczasowej, raczej teoretycznej, tematyki badań wprowadzić także badania doświadczalne. Wyposażenie Laboratorium w chwili obecnej służy głównie dydaktyce  umożliwia jednak prowadzenie prac naukowych, głównie z tematyki podstawowej.

Kolejne zmiany organizacyjne i polityczne w 1970 roku spowodowały zniesienie katedr na Politechnice Warszawskiej  i utworzenie instytutów, łączących po kilka dawnych katedr o możliwie zbliżonych specjalnościach. W ten sposób powstał Instytut Mechaniki Technicznej, składający się z Katedry Mechaniki Technicznej oraz Katedry Części Maszyn „C”.

W 1970 roku ze względu na bezzakładową strukturę Instytutu doc. dr hab. inż. Andrzej P. Wilczyński, po powrocie z rocznego stażu naukowego z Anglii, utworzył Zespół Mechaniki Materiałów i Konstrukcji, będący zalążkiem Zakładu Mechaniki.

W 1990 roku w zorganizowanym pod nową nazwą Instytucie Mechaniki i Konstrukcji wprowadzono strukturę zakładową. Pierwszym kierownikiem Zakładu Mechaniki został prof. Andrzej P. Wilczyński.

W Zakładzie (a uprzednio Zespole) Mechaniki pracowało zawsze około 10 osób. Zakład prowadził zajęcia dydaktyczne z takich przedmiotów, jak: Mechanika Ogólna, Wytrzymałość Materiałów, Mechanika Płynów, Mechanika Kompozytów, Dynamika Układów Mechanicznych, Mechanika Ośrodków Ciągłych, a także w miarę zapotrzebowania wykłady wybrane na studiach indywidualnych. Tematyka prac naukowych Zakładu Mechaniki koncentrowała się na szeregu dyscyplinach, jak: mechanika kompozytów polimerowych, mechanika polimerów, mechanika komputerowa, dynamika konstrukcji. Wyniki prac były publikowane w kraju i za granicą oraz stanowiły tematykę ogólnopolskich Szkół Kompozytów, prowadzonych przez Zakład w odstępach 2 – letnich.

Począwszy od roku 1962 Zespół Mechaniki Materiałów i Konstrukcji, a od 1990 roku Zakład Mechaniki opublikował kilkanaście skryptów i podręczników akademickich i uważał się za kontynuatora kierunku nadanego przez profesorów: Maksymiliana Tytusa Hubera, Stefana Timoszenkę i Feliksa Jasińskiego.

Historia Zakładu Technik Uzbrojenia jest również długa i sięga początków drugiej Rzeczpospolitej. Na potrzebę kształcenia w Polsce inżynierów w zakresie techniki wojskowej zwrócono szczególną uwagę wkrótce po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu prze Polskę niepodległości. Zadanie to powierzono Politechnice Warszawskiej i do jego realizacji powołano na jej wydziałach odpowiednie sekcje techniki wojskowej. Były to:

-­ Sekcja Uzbrojenia i Sekcja Lotnicza na Wydziale Mechanicznym,

-­ Sekcja Materiałów Wybuchowych na Wydziale Chemicznym,

-­ Sekcja Wojskowa na Wydziale Elektrycznym,

- Sekcja Wojskowa na Wydziale Inżynierii Lądowej.

Czołowymi naukowcami i nauczycielami biorącymi udział w szkoleniach i badaniach prowadzonych przez te sekcje byli profesorowie: Janusz Groszkowski, Stanisław Płużański, Tadeusz Urbański i Czesław Maciej Wituszyński.

W okresie przed II wojną światową główną rolę w kształceniu na specjalności Uzbrojenie spełniała Sekcja Uzbrojenia na Wydziale Mechanicznym. Jej pracownikami – nauczycielami akademickimi prowadzącymi zajęcia specjalistyczne byli wtedy: płk Ignacy Bretz – materiały wybuchowe; płk dr Tadeusz Felsztyn – balistyka; inż. Antoni Karczewski – broń małokalibrowa; płk Paweł Niewiadomski, a później jego następcy – inż. Edward Roegla (Edmond Rögla) i inż. Wacław Stetkiewicz – broń artyleryjska; prof. Stanisław Płużański – technologia uzbrojenia i mobilizacja przemysłu; płk Apolinary Żebrowski – amunicja.

W okresie międzywojennym wykształcono wielu inżynierów mechaników uzbrojeniowców. Odegrali oni istotną rolę w rozwijającym się polskim przemyśle obronnym, a po wojnie stanowili podstawową kadrę przy jego odbudowie. W licznych przypadkach brali czynny udział w konspiracyjnej produkcji broni podczas okupacji niemieckiej. Niektórzy z nich mając poważny dorobek naukowy uzyskali również stopnie i tytuły naukowe. Po wojnie zostali oni nauczycielami akademickimi na Politechnice Warszawskiej i w Wojskowej Akademii Technicznej.

W roku akademickim 1947/48 zorganizowano na Wydziale Mechanicznym Oddział Uzbrojenia, nawiązujący do tradycji przedwojennej Sekcji Uzbrojenia. Jego opiekunem został prof. Stanisław Płużański, który po powrocie z Anglii pełnił obowiązki dziekana Wydziału. Tak jak przed wojną prowadził on wykłady z technologii uzbrojenia i mobilizacji przemysłu. W tym okresie oprócz prof. Płużańskiego zajęcia dydaktyczne prowadzili z:

konstrukcji broni lufowej – inż. Wacław Stetkiewicz, który w 1948 roku uzyskał stopień doktora, a w 1950 roku – tytuł profesora nadzwyczajnego;

konstrukcji amunicji – inż. Władysław Kozakiewicz, który później został docentem;

konstrukcji broni strzeleckiej – wybitny jej konstruktor inż. Piotr Wilniewczyc;

balistyki wewnętrznej i zewnętrznej – płk Gerard Długowski, który w 1959 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego;

encyklopedii broni i uzbrojenia – płk Wacław Vorbrodt;

zarysu taktyki – płk Jugraw, zamordowany później w wyniku wyroku w procesie gen. Tatara;

encyklopedii materiałów wybuchowych – dr inż. Dionizy Smoleński, który wkrótce został profesorem, a w latach 1965 – 1968 był Rektorem Politechniki Warszawskiej;

encyklopedii materiałów wybuchowych (po odejściu prof. D. Smoleńskiego) – dr inż. Juliusz Hackel;

encyklopedii osprzętu uzbrojenia (układy celownicze) – inż. Brynk.

W 1951 roku Wydział Mechaniczny został rozwiązany, a w jego miejsce powołano kilka innych wydziałów o zbliżonych profilach. Zmiany organizacyjne objęły także Oddział Uzbrojenia. Utworzono wtedy nowy Wydział Mechaniczny Technologiczno – Konstrukcyjny (MTK) z dwoma oddziałami – Samochodów i Ciągników oraz konstrukcji specjalnych (zakamuflowana nazwa uzbrojenia).

W 1953 roku Wydział Mechaniczny Technologiczno – Konstrukcyjny rozwiązano, a w jego miejsce utworzono dwa nowe, w tym Wydział Sprzętu Mechanicznego powstały na bazie Oddziału Konstrukcji Specjalnych. Pierwszym jego dziekanem został mgr inż. Zbigniew Pączkowski, który w roku 1956 uzyskał tytuł profesora. Stanowisko to zajmował do października 1956 roku, kiedy to w wyniku głosowania dziekanem wybrano profesora Mariana Wakalskiego, wykładającego technologię sprzętu uzbrojenia (po zmarłym prof. S. Płużańskim). W 1958 roku dziekanem wydziału został ppłk prof. Henryk Muster, specjalista w zakresie mechanizmów precyzyjnych.

Z dniem 25 listopada 1960 roku Wydział Sprzętu Mechanicznego rozwiązano, a w jego miejsce powołano Katedrę Sprzętu Mechanicznego na Wydziale Mechanicznym Technologicznym. Na kierownika Katedry został powołany prof. Zbigniew Pączkowski.

Katedra Sprzętu Mechanicznego funkcjonowała do października 1970 roku, czyli do czasu reorganizacji Politechniki Warszawskiej, w wyniku której utworzono Instytut Budowy Sprzętu Mechanicznego (IBSM). Jego pierwszym dyrektorem został prof. Leon Chodkiewicz, specjalista od konstrukcji broni lufowej. Kolejnymi dyrektorami Instytutu byli: prof. Zbigniew Pączkowski – specjalista balistyki zewnętrznej (1973 – 1978), prof. Eugeniusz Górski – specjalista w dziedzinie technologii uzbrojenia (1978 – 1981), ponownie, na krótko prof. Zbigniew Pączkowski (1981) i doc. Leonard Wolski – specjalista balistyki wewnętrznej (1981 – 1982). W 1982 roku jako pełnomocnik dziekana funkcje kierownicze w Instytucie sprawował prof. Tadeusz Bednarski – specjalista w dziedzinie obróbki plastycznej, absolwent studiów w zakresie uzbrojenia.

W latach 1983 – 1986 obowiązki dyrektora Instytutu Budowy Sprzętu Mechanicznego pełnił dr inż. Stanisław Kochański – specjalista w dziedzinie broni strzeleckiej. Po nim, do 1990 roku, dyrektorem był doc. dr inż. Józef Brodacki – specjalista w dziedzinie broni lufowej i amunicji.

W sierpniu 1990 roku w wyniku połączenia Instytutu Budowy Sprzętu Mechanicznego i Instytutu Mechaniki Technicznej powstał Instytut Mechaniki i Konstrukcji, w którym utworzono Zakład Technik Uzbrojenia. Pierwszym kierownikiem Zakładu został doc. dr inż. Józef Brodacki. W latach 1992 – 2005 kierownikiem Zakładu Technik Uzbrojenia był prof. Maciej Bossak – specjalista w zakresie mechaniki komputerowej i mechaniki uderzenia (balistyki końcowej).

Zakład Technik Uzbrojenia opiekował się specjalnością Uzbrojenie. Na specjalności tej był jeden profil dyplomowania – Projektowanie Systemów Broni. Przez odpowiedni wybór przedmiotów obieralnych, tematów prac przejściowych i pracy dyplomowej studenci mogli specjalizować się w projektowaniu jednego z trzech rodzajów broni: broń inteligentna, broń lufowa i broń rakietowa.

Zakład prowadził zajęcia dydaktyczne z takich przedmiotów, jak:

-       Encyklopedia Uzbrojenia, czyli ogólne wiadomości o systemach broni, ich budowie i działaniu;

-       ­Balistyka (wewnętrzna, zewnętrzna i końcowa), omawiająca zjawiska zachodzące podczas napędzania pocisku lub rakiety, ich lotu oraz działania na cel;

-       Przyrządy Obserwacyjno – Celownicze;

-       ­Budowa Systemów Uzbrojenia, obejmująca tematykę projektowania i konstrukcji broni i amunicji;

-       ­Mechatronika, zajmująca się modelowaniem, analizą i symulacją układów mechaniczno – elektronicznych;

-       ­Sterownie Inteligentne, ograniczające lub eliminujące udział człowieka;

-       ­Komputerowe Wspomaganie Projektowania i Wytwarzania Systemów Broni oraz Amunicji.

Tematyka prac naukowych Zakładu Uzbrojenia koncentrowała się na komputerowych wspomaganiu projektowania broni, mechanice uderzenia oraz balistyce wewnętrznej, zewnętrznej i końcowej. Co dwa lata Zakład organizował Sympozjum Naukowo – Techniczne na temat: „Komputerowe Wspomaganie Procesu Projektowania Broni”. Pracownicy Zakładu Technik Uzbrojenia opublikowali wiele artykułów naukowych w kraju i za granicą. Są autorami kilkunastu skryptów i książek z zakresu uzbrojenia.

Badania stosowane oraz prace rozwojowe prowadzone przez Zakład Technik Uzbrojenia (we współpracy z przemysłem) dotyczyły przede wszystkim nowych typów amunicji – głównie amunicji podkalibrowej. W tym zakresie osiągnięcia  Zakładu są uznawane jako wiodące w kraju i za granicą.

Obecnie Zakład Mechaniki i Technik Uzbrojenia kontynuuje w wielu obszarach prace badawcze i zadania dydaktyczne Zakładu Mechaniki oraz Zakładu Technik Uzbrojenia.